SENDİKA ve ZORUNLU ORGANLARI

Sendika Nedir?

Sendika, işçilerin veya işverenlerin çalışma ilişkilerinde, ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarlarını korumak ve geliştirmek için en az 7 işçi veya işverenin bir araya gelerek bir iş kolunda faaliyette bulunmak üzere oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kuruluşları ifade eder.

Kuruluş Esasları

Kuruluş Serbestisi

Sendikalar, İş Kanunu’nun kuruluş esas ve şartlarına uyarak önceden izin almaksızın kurulur. Sendikalar kuruldukları iş kolunda faaliyette bulunur.

İşkolları

İşkolu, birbiriyle aynı nitelikte olan çalışma alanlarıdır. Bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin girdiği işkolundan sayılır. Kamu işveren sendikalarının, aynı işkolundaki kamu işverenleri tarafından kurulması ve faaliyette bulunması şartı aranmaz.

İşkolunun Tespiti

Bir işkoluna giren işler, işçi ve işveren konfederasyonlarının görüşü alınarak ve uluslararası normlar göz önünde bulundurarak Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmenlikle belirlenir. Bakanlık, tespit ile ilgili kararlarını Resmi Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, kararın yayımından itibaren 15 gün içinde dava açabilir. Mahkeme 2 ay içinde karar verir. Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulması halinde Yargıtay, uyuşmazlığı 2 ay içinde kesin olarak karara bağlar.

Yeni bir toplu iş sözleşmesi için yetki süreci başlamış ise işkolu değişikliği tespiti bir sonraki dönem için geçerli olur ve işkolu değişikliği yürürlükteki toplu iş sözleşmesini etkilemez.

Kuruculuk Şartları

Fiil ehliyetine sahip ve fiilen çalışan gerçek veya tüzel kişiler sendika kurma hakkına sahiptir. Ancak TCK Madde 53 gereğince; zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama ve kaçakçılık suçlarından birinden mahkumiyeti bulunanlar sendika kurucusu olamaz.

Kuruluş Usulü

Sendikalar, kurucularının kuruluş merkezinin bulunacağı ilin valiliğine dilekçelerine ekli olarak kuruluş tüzüğünü  vermeleriyle tüzel kişilik kazanır. Sendikalar için kurucuların kurucu olabilme şartlarına sahip olduklarını ifade eden yazılı beyanları; üst kuruluşlar için ilgili kuruluşların genel kurul kararları dilekçeye eklenir.

Vali, tüzük ve kurucularının listesini 15 gün içerisinde Bakanlığa gönderir, Bakanlık; kuruluşun adını, merkezini ve tüzüğünü 15 gün içinde resmi internet sitesinde ilan eder.

Tüzüğün veya içerdiği bilgilerin kanuna aykırılığının tespit edilmesi ya da kanunda öngörülen kuruluş şartlarının sağlanamaması halinde ilgili valilik kanuna aykırılık veya eksikliklerin 1 ay içinde giderilmesini ister. Bu süre içerisinde eksiklikler giderilmezse Bakanlığın veya ilgili valiliğin başvurusu üzerine mahkeme, gerekli gördüğü taktirde kurucuları da dinleyerek 3 iş günü içinde kuruluşun faaliyetinin durdurulmasına karar verebilir. Mahkeme kanuna aykırılığın veya eksikliğin giderilmesi için en fazla 60 gün süre verir.

Tüzük ve belgelerin kanuna uygun hale getirilmesi halinde mahkeme durdurma kararını kaldırır. Verilen sürede tüzük ve belgeler uygun hale getirilmez ise mahkeme kuruluşun kapatılmasına karar verir.

Sendikaların Tüzüğü

Sendikaların tüzüklerinde aşağıdaki hususların yer alması gerekir:

a) Adı, merkezi ve adresi

b) Amacı

c) Sendikanın faaliyet göstereceği işkolu

ç) Sendika kurucularının ad ve soyadları, kimlik bilgileri, meslek ve sanatları ve yerleşim yerleri

d) Üye olma, üyelikten çıkma şartları

e) Genel kurulun oluşumu, toplanma zamanı, görev ve yetkileri, üye ve delegelerin oy kullanmaları, çalışma usul ve esasları ile toplantı ve karar yeter sayıları

f) Genel kurul dışında kalan organlar, bu organların oluşumu, görev, yetki ve sorumlulukları, toplantı ve karar yeter sayıları

g) Şube veya bölge şubelerinin nasıl kurulacağı, birleştirileceği veya kapatılacağı, görev ve yetkileri

ğ) Üyelerce ödenecek aidat ve sendika yöneticilerinin ücretleri ile ilgili usul ve esaslar

h) Demirbaşların satış ve terkininde uygulanacak usul ve esaslar

ı) İç denetim usulleri

i) Tüzüğün değiştirilme usulleri

j) Sona erme halinde malların tasfiye şekli

k) Organların oluşumuna kadar kuruluşun işlerini yürütmeye ve kuruluşu temsile yetkili geçici yönetim kurulu üyelerinin ad ve soyadları ile yerleşim yerleri

Sendikanın Organları

Genel Kurul

Genel kurul en üst düzeydeki organdır. Sendikaların genel kurulu, tüzüğüne göre üye veya delegelerden oluşur. Delegelerin seçim usulü kuruluş tüzüğüne göre belirlenir.

Görev ve Yetkileri

a) Organların seçimi

b) Tüzük değişikliği

c) Yapılacak ilk genel kurula sunulması ve geçmişe etkili olmaması kaydıyla ilgili makamlar veya mahkemelerce kanuna aykırı görülerek düzeltilmesi istenen konular hakkında yönetim kuruluna yetki verilmesi

ç) Yönetim kurulu ve denetleme kurulu raporları ile yeminli mali müşavir raporlarının görüşülmesi

d) Yönetim kurulu ve denetleme kurulunun ibrası

e) Bütçenin kabulü

f) Yönetim kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kurulu üyelerine verilecek ücret, tazminat, ödenek ve yolluklar ile sosyal hakların belirlenmesi

g) Taşınmaz satın alınması veya mevcut taşınmazların satılması hususunda yönetim kuruluna yetki verilmesi

ğ) Üst kuruluş kurucusu olma, üst kuruluşlara üye olma veya üyelikten çekilme

h) Şube açma, birleştirme veya kapatma, bu konuda tüzükte belirlenen esaslar doğrultusunda yönetim kuruluna yetki verilmesi

ı) Birleşme veya katılma

i) Uluslararası kuruluşun kurucusu olma, uluslararası kuruluşlara üye olma veya üyelikten çekilme

j) Kuruluşun feshi

k) Mevzuat veya tüzükte genel kurulca yapılması öngörülen diğer işlemleri yerine getirme ve başka bir organa bırakılmamış konuları karara bağlama

Genel Kurulun Toplantı Zamanı

Kuruluşların ilk genel kurulu tüzel kişiliğin kazanılmasından, şubelerin ilk genel kurulu ise kuruluş tarihinden itibaren altı ay içinde yapılır. Olağan genel kurul en geç dört yılda bir toplanır.

İki genel kurul toplantısı arasındaki döneme ait faaliyet ve hesap raporu, yeminli mali müşavir raporu, denetleme kurulu raporu ve gelecek döneme ait bütçe teklifi toplantı tarihinden on beş gün önce genel kurula katılacaklara gönderilir.

Olağanüstü genel kurul, yönetim kurulu veya denetleme kurulunun gerekli gördüğü hâllerde ya da genel kurul üye veya delegelerinin beşte birinin yazılı isteği üzerine altmış gün içinde yazılı istekteki konuları öncelikle görüşmek üzere toplanır. Talep tarihi itibarıyla olağan genel kurul toplantı tarihine altı aydan az bir süre kalması hâlinde olağanüstü genel kurula gidilemez; ancak, isteğe konu olan hususlar olağan genel kurul gündemine alınır.

Genel kurula çağrı yönetim kurulu tarafından yapılır.

Bu hükümlere aykırı hareket eden kuruluş veya şube yönetim kuruluna; kuruluşun üyelerinden birinin veya durumu tespit eden Bakanlığın başvurusu üzerine, mahkeme kararıyla işten el çektirilir. Mahkeme, ayrıca genel kurulu kanun ve tüzük hükümlerine göre en kısa zamanda toplamak ve yeni yönetim kurulu seçilinceye kadar kuruluşu yönetmekle görevli olmak üzere 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu hükümleri gereğince bir veya üç kayyım tayin eder.

Genel Kurulun Toplantı ve Karar Yeter Sayıları

Genel kurulun toplantı yeter sayısı üye veya delege tam sayısının salt çoğunluğudur. Tüzükte daha yüksek bir yeter sayı belirlenebilir. İlk toplantıda yeter sayı sağlanamazsa ikinci toplantı en çok on beş gün sonraya bırakılır. Bu toplantıya katılanların sayısı, üye veya delege tam sayısının üçte birinden az olamaz.

Delegelerin veya üyelerin genel kurula katılmaları ve oy kullanmaları engellenemez.

Genel Kurulun karar yeter sayısı toplantıya katılan üye veya delege sayısının salt çoğunluğudur. Ancak bu sayı üye veya delege tam sayısının dörtte birinden az olamaz. Tüzükte daha yüksek bir yeter sayı belirlenmemişse, tüzük değişikliği, fesih, birleşme, katılma, üst kuruluşun veya uluslararası kuruluşun kurucusu olma, üst kuruluşlara ve uluslararası kuruluşlara üyelik ile üyelikten çekilme hâllerinde karar yeter sayısı üye veya delege tam sayısının salt çoğunluğudur.

Yönetim Kurulu

Yönetim kurulu kural olarak genel kurul tarafından seçilen 9 asıl üyenin bir araya gelmesiyle kurulur. 9 asıl üyeyle birlikte 9 da yedek üye seçilir. Ayrıca yönetim kurulu üyeleri her 3 yılda bir yapılan seçim ile yeniden belirlenir.

Yönetim Kurulu, seçimi izleyen ilk oturumunda kendi aralarında salt çoğunlukla bir başkan ve iki başkan vekili seçer. Üyenin mazeretsiz olarak üst üste 3 kez toplantıya katılmaması halinde üyelik sıfatını kaybeder.

Görev ve Yetkileri

a) Sendikayı temsil etmek,
b) Sendikayı Kanun’ların ve bu Ana tüzüğün verdiği yetki çerçevesinde yönetmek, uygulanmasını sağlamak.
c) Gerekli gördüğü hususlarda Yönetmelikler yapmak, uygulamak ve değiştirmek,
d) Bu Ana tüzükte belirtilen Sendika amaç ve faaliyetlerinin gerçekleşmesi ve üyelerinin genel yararlarının korunması açısından gerekli kararları ve tedbirleri almak, Üyelerin İşyerlerinde meydana gelebilecek her türlü kanunsuz eylemlerde resen müdahalede bulunmak, gereken tedbirleri tespit ederek Üyelerin genel yararları açısından uyulması zorunlu karar ve talimatları vermek ve Sendikanın Yetkili Organlarınca alınan kararlara ve verilen talimatlara Üyelerce uyulup uyulmadığını izlemek,
e) Dava açmak, açılmış Davalara katılmak, Sulh olmak, İbra etmek, Davada Feragat veya Davayı kabul etmek, İdari, Adli, Mali ve İcrai takibat yapmak veya yaptırmak ve bu konularda Vekalet vermek,
f) Bütçeyi ve Faaliyet Programlarını hazırlamak, Genel Kurul’un kabulüne sunmak, Faaliyet ve Hesap Raporlarını,  mali raporunu hazırlamak ve Genel Kurul’un tasvibine sunmak,
g) Personel Kadro ve Ücretleri ile yolluklarını tespit etmek,
h) Sendika Teşkilatını kurmak,
ı) Gerektiği hallerde bilumum Kurullar ile Yurtiçi ve Yurtdışı Toplantılar ve Temaslar için Temsilciler seçmek,
j) Gereği halinde Sendika Üyesi olan veya olmayan kimselere muayyen hususların takip ve tatbiki için yetki veya görev vermek,
k) Kanunların ve Genel Kurul’un verdiği imkanlar ve yetki çerçevesi içinde Gayrimenkul alımı, satımı, rehin, ipoteği konularında gerekli işlemleri yapmak ve bu işlemlerin yapılması hususunda görevlendirilecekleri tesbit etmek,
l) Gerekli gördüğü hal ve konularda Üyelerinden bir veya bir kaçına yetki vermek veya ilgilileri görevlendirmek,
m) Yürütme Kurulu Üyelerini seçmek,
n) Sendika Demirbaşlarının kayıt ve terkinini onaylamak,
o) Sendikaya yapılan üyelik müracaatlarını karara bağlamak,
ö) Genel Kurula üyelikten çıkarma teklifini götürmek,
p) Disiplin Kurulu kararlarını uygulamak,
r) Mevzuat Hükümleri, Ana tüzük ve Genel Kurul’ca verilecek diğer görevleri yapmak.
u) Ana Tüzüğün 10. Maddesinde belirlenen esaslar saklı kalmak kaydı ile Sendikanın Vakıflara/ Derneklere/ Birliklere ve Sivil Toplum Kuruluşlarına girmesine, kurucu ortak olmasına karar vermek.

Denetleme Kurulu

Sendika şubesi, sendika ve konfederasyonların yönetim ve işleyişleri ile gelir ve giderleri ve bunlarla ilgili her türlü işlemlerin kanunlar ve ilgili diğer mevzuat ile tüzük ve genel kurul kararlarına uygun olup olmadığı hususlarındaki idari ve mali denetim, denetleme kurulları ya da denetçiler tarafından yapılır. Denetimin esasları hakkında Sendikalar Kanununun 47’nci Maddesine göre çıkarılan tüzük hükümleri uygulanır.

Denetleme kurulu üyeleri, sendikanın genel kurulu tarafından seçilir. Genel kurulda, sendikanın tüm üyeleri oy kullanarak bu kurulun üyelerini seçer. Seçilen üyeler, genellikle sendikanın en üst organı olan genel kurul tarafından onaylanır.

Denetleme kurulu, genellikle 3, 5 veya 7 üyeden oluşur. Ancak, bu sayı sendikanın büyüklüğüne ve tüzüğüne bağlı olarak değişebilir. Büyük sendikalarda, denetleme kurulu daha fazla üyeye sahip olabilir.

Denetleme kurulu üyelerinin görev süresi, sendikanın tüzüğünde belirlenir. Çoğu sendikada denetleme kurulu üyeleri, 2 ila 4 yıl arasında bir süreyle seçilir. Süre sonunda yeniden seçilme hakkına sahip olabilirler.

Sendikalar ve konfederasyonların yıllık hesapları 01.06.1989 tarihli ve 3568 sayılı Kanuna göre denetim yetkisi almış meslek mensupları tarafından denetlenerek, bağımsız denetim raporu hazırlanır. Bu raporlar genel kurula sunulur.

Sendika ve konfederasyonlar her hesap ya da bütçe dönemine ait bilanço ve hesaplarıyla çalışma ve denetleme raporlarını ait oldukları dönemi izleyen üç ay içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına; sendikalar ayrıca bağlı bulundukları konfederasyona gönderirler.

Görev ve Yetkileri

Sendikanın Mali İşlemlerini Denetlemek

Kurul, sendikanın gelirlerinin nasıl elde edildiğini ve harcamalarının nasıl yapıldığını inceler.

Sendikanın İdari İşlemlerini Denetlemek

İdari denetim kapsamında yapılabilecek işlemler

Yönetim kurulunun aldığı kararların, sendikanın tüzüğüne ve yasalarına uygun olup olmadığını kontrol etmek.

Sendikanın faaliyet raporlarının doğruluğunu incelemek.

Üyelik kayıtlarının ve üyelik aidatlarının düzgün tutulup tutulmadığını denetlemek.

Sendika içindeki disiplin işlemlerinin ve üyelikle ilgili işlemlerin kurallara uygunluğunu kontrol etmek.

Denetleme kurulu, sadece mali denetimle sınırlı kalmaz, aynı zamanda sendikanın idari işlemlerini de denetler. Bu işlemler, sendikanın yönetim kurulu tarafından yürütülen karar ve uygulamalardır.

Disiplin Kurulu

Disiplin kurulu, sendikanın tüzüğünde belirlenen kurallar çerçevesinde oluşturulur. Genellikle sendikanın yönetim kurulu tarafından atanır. Disiplin kurulu en az üç, en çok beş üyeden, denetleme kurulu en az üç, en çok beş denetçiden oluşur. Şubelerde bir denetçi ile yetinilebilir.

Görev ve Yetkileri

Üyeler Arasındaki Disiplin Davalarını Görmek

Disiplin kurulu, sendika üyelerinin birbirleriyle veya sendika organlarıyla olan ilişkilerinde meydana gelen disiplin ihlalleri üzerine karar verir. Disiplin ihlalleri şunları içerebilir:

Sendika tüzüğüne aykırı davranışlar.

Sendika içindeki görevlere karşı olumsuz tutum ve davranışlar.

Sendika aidatlarını ödememek.

Sendikanın değerlerine veya politikalarına aykırı hareket etmek.

Disiplin İhlali Durumunda Cezai Yaptırım Uygulamak

Uyarı: Hafif ihlaller için verilen bir ceza olup, üyeye yazılı olarak bildirilir.

Kınama: Bir adım daha ağır ceza olup, üye davranışlarının sendikada onaylanmadığını belirtir.

Geçici Süreyle Üyelikten Çıkarma: Üyelikten geçici olarak çıkarılma, ihlalin daha ciddi olduğu durumlarda uygulanır.

Kesin Üyelikten Çıkarma: En ağır ceza olup, üyeliğin tamamen sonlandırılması anlamına gelir. Bu ceza, ciddi ve tekrarlanan ihlaller durumunda uygulanır.

Disiplin Soruşturması Yapmak:

Taraflar dinlenir.

Olayla ilgili tanıklar veya deliller toplanır.

İlgili belgeler incelenir.

Sonrasında, ihlalin boyutuna göre disiplin cezası kararı verilir.